Geçit Hakkı Davası Nedir?
Taşınmazından genel yola çıkmak için hiçbir şekilde geçidi olmayan bulunmayan malik, genel yola bağlantısı bulunan komşu taşınmaz üzerinden, bedelini ödeme suretiyle yol elde etmesi anlamına gelir. Geçit hakkı 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 747.maddesinde düzenlenmiş sınırlı ayni haktır.
Madde 747 – (1)Taşınmazından genel yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan malik, tam bir bedel karşılığında bir geçit hakkı tanınmasını komşularından isteyebilir.
(2)Bu hak, ilk önce kendisinden bu geçidin istenmesi önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun düşen komşuya karşı ve daha sonra bundan en az zarar görecek olana karşı kullanılır.
(3)Zorunlu geçit hakkı iki tarafın menfaati gözetilerek belirlenir.
Kişiler lehine değil parseller lehine kurulur. Geçit hakkı taşınmaz mülkiyetini sınırlayan bir irtifak hakkı olmakla birlikte özünü komşuluk hukukundan alır. Taraflar arasında sözleşme ile kurulabileceği gibi, tarafların aralarında anlaşma sağlayamamaları halinde dava yolu ile de kurulabilir.
Geçit Hakkı Şartları Nelerdir?
Türk Medeni Kanununda, geçit hakkının tam ve doğru bir şekilde kurulabilmesi ve devamının sağlanabilmesi için bir takım şartların gerçekleşmesi ön koşul olarak belirlenmiştir.
-) Talepte bulunacak kişinin geçit irtifakından yararlanacak taşınmazın maliki olması, talepte bulunan kişi veya kişilerin ilgili taşınmaza dair tapuyu elinde bulundurması gerekir.
-) Türk Medeni Kanununun 747.maddesinde belirtildiği üzere mülk sahibi kişilere tanınmış bir haktır. Bu bakımdan hakkı kullanabilecek kişiler, sahip olduğu taşınmazın genel yola bağlantısı bulunmayan ve bu nedenle ciddi hak kayıplarına maruz kalan kişi veya kişiler olması gerekir.
-) Komşusundan geçit hakkı talebinde bulunacak olan malikin taşınmazından genel yola geçiş bulunmaması, bu hakkın tanınmasının elzem olması ve genel yolun tarafından kullanılması bakımından ortada somut bir sebep olması gerekir.
-) Taşınmaz mülkiyetinin sınırlandırılması konusunda genel bir ilke olan “fedakarlığın denkleştirilmesi” prensibine dikkate alınmalıdır. Kendisine geçit hakkı tesis edilecek olan taşınmaz maliki, aleyhine tesis edilecek olan malike belirli bir bedel ödemekle yükümlüdür. Bu bedel mahkemece belirlenirken aleyhine tesis edilen malikin uğradığı zararı göz önünde bulundurulur.
Geçit Hakkı Davası
A-) Görevli ve Yetkili Mahkeme:
Geçit irtifakına ilişkin davalarda görevli mahkeme, taşınmaz üzerindeki ayni hakka ilişkin bir dava olduğundan dolayı Asliye Hukuk Mahkemesidir.
Geçit hakkı davasında yetkili mahkeme ise, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi olacaktır.
B-) Davanın Tarafları:
Geçit hakkı verilmesine ilişkin davalarda, öncesinde de bahsettiğimiz gibi kişiler değil parseller lehine kurulur. Bu hak taşınmaz leh ve aleyhine kurulacağından leh ve aleyhine geçit istenen taşınmaz maliklerinin tamamının davada yer alması zorunludur. Ancak, yararına geçit istenen taşınmaz paylı mülkiyete konu ise dava paydaşlardan biri veya birkaçı tarafından açılabilir.
Geçit Hakkı Verilmesi Kararının Tapuda Tescili
Geçit hakkının tescili, bir mülk üzerindeki geçiş hakkının resmi olarak kaydedilmesi anlamına gelir. Bu, geçit hakkına sahip olan kişinin veya şirketin, ilgili mülk sahibiyle yapılan anlaşmanın yasal bir belgesini alması ve bu belgenin tapu kayıtlarına işlenmesiyle gerçekleşir. Geçit hakkının tescili, gelecekteki anlaşmazlıkları önlemek için önemlidir çünkü taraflar arasındaki haklar ve yükümlülükler resmi olarak belirlenmiş olur.
Geçit Hakkının Sona Ermesi
Taşınmaz malikinin lehine geçit hakkı tesis edilmiş ise, genel yola ulaşmak için duyduğu zorunluluktan dolayı bu zorunluluğu devam ettiği müddetçe varlığını sürdürür. Bu zorunluluk ortadan kalktığında ise geçit hakkının terkini talep edilebilir. İhtiyacın ortadan kalkması, geçit hakkını kendiliğinden ortadan kaldırmaz. Lehine geçit tesis edilen malik yazılı beyan ile Tapu Müdürlüğü’nden bu hakkın iptalini talep etme imkânı bulunmaktadır. Aleyhine geçit hakkı tanınan taşınmaz malikinin de mahkeme yoluyla geçit hakkının kaldırılmasını talep etme hakkı vardır. Bu durumda, geçit hakkı, lehine tesis edilen taşınmaz malikine artık yeterli bir fayda sağlamıyorsa veya yüküne oranla çok az bir fayda sağlıyorsa, mahkeme yoluyla geçit hakkının kaldırılması talep edilebilir.