Bu yazımızda 5580 Sayılı Kanun Kapsamında Özel Okullarda Çalışan Öğretmenlerin Tazminatları hakkında bilgi vereceğiz. Son dönemde eğitim alanında önemli değişikler yaşanıyor. Özellikle 5580 sayılı kanun, özel okullardaki öğretmenlerin çalışma koşullarını ve haklarını belirlemede kritik bir rol oynuyor. 5580 sayılı kanun kapsamında özel okullardaki öğretmenlerin tazminatı şartları, yakın zamanda yapılan düzenlemelerle daha net ve anlaşılır hale geldi. Bu makale, öğretmenlerin tazminat hakları ve yeni düzenlemeler hakkında detaylı bilgi sağlayacak. Bu yazımızda özel okul öğretmenleri kıdem tazminatı şartları, özel okul öğretmenleri ihbar tazminatı alabilir mi? özel okul öğretmenleri yıllık izin alabilir mi? özel okul devredilirse öğretmenin kıdem tazminatı devam eder mi? özel okul öğretmenleri eğitim öğretim ödeneği alabiliyor mu? gibi soruların cevaplarını vermeye çalıştık.
Özel Okullarda 5580 Sayılı Kanun Kapsamında Öğretmenlerin Çalışma Koşulları ve Hak Edişleri
5580 sayılı kanun gereği kanundan kaynaklı olarak belirli süreli iş sözleşmesidir. Halbuki “eğitim” söz konusu olduğundan niteliği gereği belirsiz süreli olması gerekir. Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerle ilgili olarak bilindiği üzere bir yıllık belirli süreli sözleşmeler yapılmakta. Bu sözleşmeler doğası gereği ve kanundan kaynaklı olarak belirli süreli olmaktadır. İşbu hususta kıdem tazminatı konusunda bazı belirsizlikler yaşanmaktadır. Bu yazıda kıdem tazminatı noktasında hangi hallerde hak kazanılır onu irdeleyeceğiz. Bu durumları şu şekilde formüle edersek daha akılda kalıcı olacaktır. İlk vurgulanması gereken şey kıdem tazminatının düzenlendiği 1475 sayılı kanun gereğince bir yıllık kıdemin dolması şartından sonra aşağıdaki durumlara göre ve olayın nev’ine uygun değerlendirmeler yapılmaktadır.
Kıdem tazminatı açısından
1.DURUM : Hem kurumun hem de öğretmenin sözleşmenin devamı ya da feshi hususunda sessiz kalmaları durumunda , Yargıtay uygulaması gereği öğretmenin kıdem tazminatına hak kazanacağı yönündedir.
2. DURUM: Süre sonunda iş Sözleşmesinin “yenilenmeyeceği” işverence, okul yönetimince öğretmene bildirilmiş ise yine öğretmen kıdem tazminatına hak kazanır.
3. DURUM: Süre sonunda öğretmen sözleşmeyi yenilemeyeceğini okul yönetimine bildirmiş ise kıdem tazminatına hak kazanamaz. Böyle bir durumda öğretmenin feshi söz konusu olduğu için kıdem tazminatı alamaz.
4. DURUM: Okul yönetimince haksız feshe dayalı olarak iş akdinin feshedilmesi durumunda kıdem tazminatı hak edişi olur.
5. DURUM: Öğretmen tarafından İş Kanunu 24. Maddelerdeki işçi açısından haklı fesih sebepleri olabilir. Örneğin: Ek ders ücretlerinin zamanında ödenmemesi, yapılan ödemelerin bir kısmının elden bir kısmının banka kanalıyla ödenmesi, Ulusal Genel Bayram tatillerinde eksik ücret ödenmesi, Sigortasının eksik gün olarak yatması, Sigortasının tam maaş üzerinden yatmaması vb. Sebepler öğretmen açısından haklı fesih sebebi oluşturur ve kıdem tazminatına hak kazanır.
6. DURUM: Kadın öğretmenler açısından evlilik (bir yıl içinde), erkek öğretmenler açısından askerlik, emeklilik ve yaş koşulu dışında emekliliğe hak kazanma gibi durumlarda da kıdem tazminatı hak edişi olmaktadır.
5580 Sayılı Kanun gereği , belirli süreli iş sözleşmesi olduğu için İŞE İADE davası açma şartları yönünden her ne kadar bir dönem tartışmalar olsa da , Yargıtay 9. Hukuk dairesi tarafından sürekli yenilenen sözleşmelerin belirsiz süreliye döneceği yönünde içtihatlar oluşsa da , YARGITAY HUKUK GENEL KURUL İÇTİHADI BİRLEŞTİRME KARARI İLE 23.02.2018 TARİHLİ 2017/1 Esas, 2018/2 Karar gereği belirli süreli iş sözleşmesi olması hasebiyle İŞE İADE DAVASI AÇILAMAYACAĞI YÖNÜNDE KARAR KURULMUŞTUR VE BU TARTIŞMALAR SON BULMUŞTUR.
İŞE İADE DAVALARI belirsiz süreli iş akitleri için geçerli olduğundan dolayı, her ne kadar yenilense de belirsiz süreli olmayacağı için , açılan davalar usul yönünden reddolunacağı gibi, lüzumsuz yargılama giderleri ve avukatlık ücretleri ile karşılaşılabilir.
ŞİRKET DEVRİ YÖNÜNDEN
Eğer iş akdi devam ederken okul başka bir şirket grubuna devredildiyse iş yeri devri hükümleri gereği o zamana kadar yapılan çalışmalar birleştirilerek kıdem tazminatı hak edişi sağlanacaktır. Böyle bir durumda iş yeri devri hükümlerinin uygulanma koşulları, iki şirket arasında organik bağın bulunup bulunmadığı hususları hukuken iyice irdelenmelidir.
İHBAR TAZMİNATI AÇISINDAN
5580 Sayılı kanun gereği öğretmen ile okul arasında akdedilen iş sözleşmesi belirli süreli olduğu için , ihbar tazminatı söz konusu olmaz . İster okul yönetimi haksız şekilde feshetsin, isterse öğretmen haklı şekilde feshetsin ki zaten öğretmenin kendi feshi diğer hallerde de buna müsaade etmeyeceği gibi özel okul açsından da ihbar öneline uyulmadığı iddiasıyla öğretmene karşı ihbar tazminatı talebi olamaz.
BAKİYE SÜRE ÜCRET ALACAĞI
Her ne kadar ihbar tazminatı olmasa da eğer iş akdi devam ederken , özel okul tarafından yıl ortasında ya da başında , kısaca sözleşme imzalandıktan sonra herhangi bir haklı sebep yokken iş akdi feshedilirse öğretmen sözleşme sonuna kadar olan ücret alacağını alabilir. Bu ücret açısından 10 YILLIK zaman aşımı süresi mevcuttur. Fakat tam tersi bir durumda eğer öğretmen iş akdini feshederse , okul yönetimi öğretmenden bakiye süre ücret alacağını talep edemez. Dolayısıyla sadece işçi lehine olan bir ücrettir.
Bakiye süre ücreti eylemli bir çalışmanın karşılığı olmadığı için 4857 Sayılı İş Kanun’un 34. Maddesindeki ücretlerden değildir. Tazminat niteliğinde bir ücrettir. Dolayısıyla YASAL FAİZ İSTENİR. Diğer ücretlerdeki gibi mevduata uygulanan en yüksek banka faizi istenmez. Ayrıca çıplak net ücret üzerinden hesaplanmalıdır. Yani sigorta primi, damga vergisi ve gelir vergisi düşülmüş net ücret üzerinden hesaplanır.
ÖĞRETMENLER AÇISINDAN 5580 SAYILI KANUN KAPSAMINDA YILLIK İZİN ALACAĞI
Öğretmenler bakımından yönetmelik hükmü gereği yaz ve dinlenme tatillerinde eğer ücret ödenmiş ise ,yıllık izin kullandığı varsayılır. Yıllık izin konusunda iş kanunu amir hükümleri gereğince , işveren yıllık izin kullandırdığını yazılı belge ile ispatlamak zorundadır. Yazılı belgeden kasıt imzalı izin defteridir. İdareciler açısından ise , okulun müdür ve müdür yardımcıları yaz ve dinlenme tatillerinde çalışma yapıldıysa ( seminer, okulun idari görevleri vs) bu sefer yıllık izin hak edişi olmaktadır.
EĞİTİM HAZIRLIK ÖDENEĞİ AÇISINDAN
Eğitime hazırlık ödeneği hem mülga 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu 33. Maddesi hem de 5580 sayılı Kanun’un 9. Maddesinde düzenlenmiştir. Kamuda çalışan öğretmenler için Eylül ayı başında yapılan bu ödemeyi MEB ücretin miktarını belirlemektedir. Son yapılan düzenlemeyle özel okullarda çalışan öğretmenlerde bu ödenekten yararlanır. Ücretin ödenmemesi haklı fesih sebebi sayılır eğer şartları oluştuysa kıdem tazminatı hak edişi olur.
Tek istisnası kamuda emekli olmuş öğretmenin özel okulda çalışması durumunda bu ücrete hak kazanamaz.
Bu durumun mantığı ise 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu Ek 32. Maddesi gereği” Eğitim ve öğretim hizmetleri sınıfına dahil öğretmen unvanlı kadrolarda görevli olup, fiilen öğretmenlik yapanlara, her öğretim yılında bir defaya mahsus olmak üzere ve öğretim yılının başladığı ay için Milli Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenecek tarihte , Bakanlar Kurulunca belirlenecek miktarda öğretim yılına hazırlık ödeneği ödenir” denilmektedir. Bu durum emeklileri kapsamadığı için istisna teşkil etmektedir.
Bir diğer istisna ise dershanelerde çalışan öğretmenlerdir. Çünkü özel öğretim kurumları içerisinde dershaneler yer almamaktadır.
İŞ SÖZLEŞMESİNDEKİ CEZAİ ŞART ALACAĞI BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME
Cezai şart sözleşmeler hukuku bağlamında değerlendirilecek bir husus olup geçerli olabilmesi için “karşılıklılık” koşulunun sağlanması gerekir. Sadece tek tarafa ifa yükümlülüğü yükleyen cezai şartlar işçi açısından geçersiz olduğu gibi , ifalar arasında dengesizlik varsa yani yine karşılıklılık koşulu sağlanmamışsa yine geçersizdir. Hem işçi hem de işveren açısından haklı fesih sebepleri dışında yani
İş Kanunu 24 ile İş Kanunu 25/2 halleri hariç olmak üzere , haksız ve geçersiz bir sebebe dayalı olarak iş akdi feshedilirse , fesheden taraf karşı tarafa , karşılıklı ve eşit-dengeli olmak koşuluyla cezai şartı öder. Cezai şart müessesesi sözleşmeler hukukuyla çok yakından ilgili bir konu olduğu için sözleşme titizlikle incelenmeli, sözleşme bir bütün olarak değerlendirilmelidir. Dolayısıyla çok geniş bir konu olduğu için bu yazımızda daha fazla detaya girmenin manasız olacağı kanaatiyle yazımızı sonlandırıyoruz. Umarız faydalı bir bilgilendirme yazısı olmuştu
5580 Sayılı Kanun Kapsamında Özel Okullarda Çalışan Öğretmenlerin Tazminatları
Sonuç
Sonuç olarak, 5580 sayılı kanun kapsamında özel okullardaki öğretmenlerin kıdem ve ihbar tazminatı şartları, işe iade davası açma şartları yönünden, şirket devirleri durumunda hangi yollara başvurulacağı, bakiye süre ücret ödemesinin yasal dayanağı ve şartları, eğitim öğretim ödeneği yasal dayanağı ve şartları, yıllık izin ücret alacağı, cezai şart olgusu gibi hususlar irdelendi. Böylece öğretmenlerin haklarını daha güvence altına almak için önemli bir adım oldu. Bu düzenlemelerle birlikte, öğretmenlerin kariyer süreçlerinde karşılaşabilecekleri belirsizlikler azalacak. Ayrıca, yeni uygulama kılavuzu sayesinde hem okul yönetimleri hem de öğretmenler yol haritalarını daha net bir şekilde çizebilecek. Elbette, her yeni düzenlemede olduğu gibi bu sürecin de zamanla oturması, uygulamada yaşanabilecek aksaklıkların giderilmesi gerekiyor. Eğitim dünyasının tüm paydaşlarına bu yeni düzenleme sürecinde başarılar dilerim.
Sıkça Sorulan Sorular
5580 sayılı kanun nedir?
5580 sayılı kanun, Türkiye’deki özel öğretim kurumlarının kuruluş ve işleyiş esaslarını düzenleyen yasadır. Bu kanun kapsamında özel okul öğretmenlerinin hak ve yükümlülükleri de belirlenmiştir.
Özel okullarda çalışan öğretmenler tazminat hakkına sahip mi?
Evet, 5580 sayılı kanun kapsamında özel okullarda çalışan öğretmenler belirli şartları sağladıkları takdirde tazminat hakkına sahiptir. Bu tazminatlar, öğretmenin hizmet süresi ve işten ayrılma nedenine bağlı olarak hesaplanır.
Özel okul öğretmenleri hangi durumlarda tazminat alabilir?
Özel okul öğretmenleri, iş sözleşmelerinin haksız yere feshedilmesi, kıdem süresini tamamlaması veya emeklilik gibi durumlarda tazminat almaya hak kazanabilirler.